Osobowość i jej typy

        Osobowość to całość procesów psychicznych, które zachodzą w jednostce, ale także całość zintegrowana, tzn. układająca się wokół jakiegoś ogniska centralnego (cele jednostki). To zespół cech psychicznych właściwych danemu człowiekowi. Rozwija się przez całe życie przez wpływ bodźców ze środowiska. Osobowość odzwierciedla stosunku społeczne. Kształtują ją nie tylko aktualne otoczenie, ale także działalność historyczno zmarłych osób.
Materialistyczna teoria osobowości zakłada, że osobowość powstaje pod wpływem oddziaływań społecznych i odzwierciedla warunki historyczno-społeczne.  
Do cech, którymi ludzie różnią się od siebie, należą cechy temperamentu. Temperament ujawnia dynamikę życia psychicznego i wiąże się z takimi cechami, jak siła, zmienność, szybkość oraz równowaga procesów psychicznych.

Do typów temperamentu zaliczamy:

• choleryka - który charakteryzuje się wielką szybkością powstawania i przemijania uczuć oraz ich dużą siłą. Towarzyszy temu gwałtowność wyrażania uczuć i ogólna ruchliwość.
• sangwinika - prędkiego, ruchliwego, ale o uczuciach mniej silnych niż u choleryka. Uczucia w nim także szybko powstają, jak i przemijają. Mimo ruchliwości, jest bardzo łagodny w relacjach.
• melancholika - charakteryzującego się małą zmiennością uczuć. Reakcje narastają powoli, ale za to są długotrwałe. Niewiele ujawnia ze swoich przeżyć.
• flegmatyka - powolnego w działaniu i zrównoważonego. Uczuć nie uzewnętrznia prawie wcale, ale cechuje się konsekwencją w działaniu i oporem.  

       Heymans w swoim podziale, wyróżnił trzy cechy temperamentu - emocjonalność, aktywność oraz cechę zwaną "funkcją pierwotną" lub "funkcją wtórną", tzn. - jedne osoby reagują natychmiastowo silnie i łatwo zapominają, u drugich słaba reakcja wzrasta, stając się silną. Kombinując w różnych wariantach te trzy cechy, Heymans uzyskał podział:

• nerwowcy - silnie wzruszają się, ale słabo reagują i ich reakcja wygasa. Odznaczają się słabą pamiętliwością.
• sentymentalni - silnie wzruszają się lub reagują i są pamiętliwi. Charakteryzuje ich drażliwość i impulsywność, ale także posępność, onieśmielenie i zadąsanie.
• sangwinicy oraz melancholicy - wzruszają się słabo, ale ujawniają dużą aktywność w tym, że melancholik jest pamiętliwy, czego brak sangwinikowi.
• cholerycy - silna wzruszalność i duża aktywność, ale mała pamiętliwość
• namiętni - silna wzruszalność i duża aktywność oraz pamiętliwość
• bezpostaciowcy oraz apatyczni - oba mało podlegają wzruszeniom i są mało aktywni, ale apatyczni są bardziej pamiętliwi.

        Kolejną istotną sprawą o osobowości jest ciekawa typologia I.Pawłowa oparta na cechach układu nerwowego, czyli:
-sile procesów nerwowych
-równowadze lub jej braku między procesami pobudzania i hamowania
-ruchliwości procesów nerwowych.
Po zmieszaniu tych cech powstały dwa następujące typy: silny, który dzieli się na zrównoważony (żywy - sangwinik, lub spokojny - flegmatyk) i niezrównoważony (pobudliwy - choleryk) oraz słaby (melancholik).

Typ słaby źle znosi bodźce, a jego procesy nerwowe przebiegają w sposób osłabiony. Stara unikać się silnych bodźców, gwałtownych zmian; przywiązuje się do znanych sytuacji. Proces hamowania ma przewagę nad procesem pobudzania. Typ ten jest bierny i powolny. (Melancholik)

Typ silny zrównoważony (żywy) łatwo radzi sobie z różnymi sytuacjami, jest wrażliwy i ruchliwy. Ulega wpływom środowiska, ale potrafi przystosować się do jego zmian w otoczeniu. (Sangwinik)

Typ silny zrównoważony (spokojny) nie lubi zmian, a jego proces hamowania przeważa nad procesem pobudzenia. Reaguje słabo na bodźce zewnętrzne, oszczędzając energię. Charakteryzuje się spokojem i powolnością ruchu. (Flegmatyk)

Typ silny niezrównoważony (pobudliwy) jest niecierpliwy, pełen żądzy panowania. Proces pobudzenia przeważa nad procesem hamowania. Jego reakcje są silne, szybkie, ale też nieprzewidywalne. Trudno przystosowuje się do środowiska. (Choleryk)



Typy osobowości według Edwarda Sprangera:

• człowiek teoretyczny - nastawiony na poznawanie prawdy. Jego zainteresowaniem jest przede wszystkim nauka, jest to główne zainteresowanie, mniej istotne są uczucia społeczne i sztuka.
• człowiek ekonomiczny - nastawiony na sprawy gospodarcze. Chce dobrze gospodarować, jest bardzo pracowity i wydajny. Stawia na wiedzę pożyteczną.
• człowiek estetyczny - nastawiony na przeżywanie estetyczne i wyrażanie tych przeżyć (impresjoniści - większa waga przeżyć, ekspresjoniści - większa waga ich wyrażania).
• człowiek społeczny - nastawiony na działanie dla innych, chce jak najlepiej. Cechuje się bezinteresowną miłością do drugiego człowieka.
• człowiek władczy - nastawiony na pokazanie siebie na pierwszym planie, wykorzystuje wiedzę do osobistych celów. Poznaje ludzi najchętniej po to, aby nimi manipulować
• człowiek religijny - nastawiony na poszukiwanie wiedzy o wszechświecie oraz najwyższej wartości. Nie są dla niego tak bardzo ważne dobra gospodarcze czy sztuka.

          Typy te nie występują w czystej postaci. Są to głównie zainteresowania kulturalne w osobowości, a nie rozstrzygają treści. Mogą występować w zestawieniach. 



Typy osobowości według C. Junga:

• introwertycy wolą bardziej przebywać w samotności lub mniejszej grupie znajomych, rozmowy w cztery oczy niż przy wszystkich, czasem są pesymistyczni, lękliwi, bierni oraz nieśmiali. Nie brakuje im ostrożności w zachowaniu. Czasem wydają się sztywni i nietowarzyscy.
• ekstrawertycy lubią być w centrum oraz imprezy w dużym gronie znajomych. Są otwarci, pewni siebie i towarzyscy. Czasem wybuchowi oraz beztroscy, ale też i optymistyczni.

       Istnieje jeszcze ambiwertyk, który jest między introwertykiem a ekstrawertykiem, czyli krótko mówiąc - ma zmieszane jakieś cechy tych dwóch pozostałych typów.